Czy mediacja gwarantuje ugodowy rozwód?

W sądzie nic nie jest gwarantowane. Ale niewątpliwie są sytuacje, w których uczestnicy postępowania mogą we własnym zakresie rozstrzygnąć spór. W typowej sprawie cywilnej mogą dojść do porozumienia i w całości zamknąć proces ugodą. Niestety, rozwód nie jest typową sprawą cywilną i tutaj wszystko wygląda inaczej.

Bardzo często można spotkać takie określenia jak ugodowy rozwód, rozwód za porozumieniem stron czy też rozwód z mediacji. Wszystkie te określenia można potraktować jako synonimy i wszystkie one zawierają część prawdy. Jeśli ktoś oczekuje, że jego sprawa rozwodowa zakończy się po podpisaniu “jakichś dokumentów u prawnika”, to muszę rozczarować – bez sądu nie rady.

W polskim prawie tylko sąd decyduje o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód. Innymi słowy nawet jak jesteśmy w całości dogadani ze współmałżonkiem i zgadzamy się na rozwód, to – bez względu na to, czy ze związku pochodzą małoletnie dzieci – żadna umowa, choćby spisana złotą czcionką na pergaminie i podpisana krwią, nie zastąpi sądu. Niemniej, rzeczywiście można sobie zadanie ułatwić.

Ugoda

Ugoda rozwodowa to porozumienie między małżonkami w sprawie warunków rozwodu, przy czym praktyczną doniosłość ugoda ma w odniesieniu do opieki nad dziećmi. Sama w sobie ugoda nie ma skutków prawnych, a nawet zatwierdzona ugoda przed mediatorem może być tylko tytułem zabezpieczenia (tymczasowego uregulowania sytuacji dzieci). W praktyce jednak jeśli fachowo przygotowana ugoda nie wzbudza zastrzeżeń sądu, przekłada się w całości na treść wyroku.

Spośród czterech kwestii dotyczących dzieci trzy można ustalić ugodą w rozwodzie:

1. Miejsce pobytu dziecka, czyli przy którym rodzicu dziecko będzie mieszkać na stałe. W polskim prawie dziecko nie może mieć samodzielnego miejsca zamieszkania, więc w przypadku faktycznej separacji rodziców (rodzice żyją w rozłączeniu, jak stanowi ustawa) decyzję podejmuje sąd.

2. Wysokość alimentów – kwota alimentów musi być adekwatna do kosztów życia dziecka oraz wkładu w opiekę, a wysokość alimentów musi mieścić się w granicach możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. Alimenty ustala się od rodzica, który z dzieckiem nie mieszka, na rzecz dziecka, płatne rodzicowi, z którym dziecko mieszka. Uwaga! W rozwodzie jest możliwe orzeczenie “bezalimentacyjne” – bardzo rzadko spotykana sytuacja.

3. Opieka nad dzieckiem, czyli kontakty osobiste – częstotliwość, czas trwania i zakres spotkań rodzica z dzieckiem. Kontakty muszą mieć cechę wykonalności, tzn. muszą być tak napisane, żeby po zapoznaniu się z harmonogramem nie było wątpliwości, w jaki dzień i w jakich godzinach rodzic ma kontakt z dzieckiem. Kontakty ustala się wyłącznie na rzecz rodzica, z którym dziecko nie przebywa na stałe.

Czego nie można uregulować ugodą, to ustalenie co do władzy rodzicielskiej. Są to uprawnienia, które umożliwiają rodzicom decydowanie o wychowaniu i kształceniu dziecka. Zgodnie z przepisami to sąd ma obowiązek uwzględnić najlepsze interesy dziecka i podjąć ewentualną decyzję o ingerencji we władzę rodzicielską. Rodzice nie mogą się zrzec praw w tym zakresie ani samemu zmienić zakresu władzy rodzicielskiej, dlatego tej kwestii nie można objąć ugodą.

Mediacja

Ostatnimi laty mediacja stała się w Polsce dość popularnym sposobem rozwiązywania sporów, w tym również w przypadku rozwodów. Mediacja to dobrowolne spotkanie stron jako równoprawnych partnerów, przy czym spotkanie jest kierowane i moderowane przez mediatora, który zachowuje bezstronności i pomaga opracować ugodę mediacyjną na potrzeby rozwodu.

Mediacja może być skutecznym narzędziem do osiągnięcia porozumienia między małżonkami, zwłaszcza jeśli chcą oni uniknąć długiego, kosztownego i konfliktowego procesu rozwodowego w sądzie. W wyniku mediacji małżonkowie mają szansę na uzgodnienie kwestii związanych z opieką nad dziećmi, co nierzadko przekłada się także na zakończenie sporu o winę.

Mediacja nie jest obowiązkowa, a ostateczne słowo w sprawie rozwodu należy do sądu. Sądy mają obowiązek zachęcania stron do mediacji i porozumienia, ale na udział w mediacji muszą zgodzić się oboje małżonkowie. Z tego względu sens rozpoczynania mediacji jest zależny od podstawowej decyzji małżonków, a właściwie dwóch decyzji.

Pierwsza to chęć rozwiedzenia się. Jeśli którekolwiek z małżonków ma wątpliwości czy opory, mediacja nie rozwiąże problemu. Tyle że pozwoli wydobyć na światło dzienne rozbieżność pomiędzy małżonkami, co może skłonić ich do zrewidowania własnych decyzji albo pogodzenia się z koniecznością załatwienia wszystkich aspektów rozwodu przez sąd.

Druga decyzja ma wymiar czysto rodzicielski. Pomimo rozpadu związku małżonkowie pozostają rodzicami, przy czym więź rodzicielska jest w zasadzie nierozerwalna (tylko całkowite odcięcie się od rodzica/dziecka może rozerwać tę więź, a i to nie zawsze całkowicie w sensie prawnym). Jeśli małżonkowie potrafią precyzyjnie oddzielić związek intymny od rodzicielstwa, to mają bardzo duże szanse na dobre porozumienie mediacyjne.

Zalety mediacji i ugody

Zawarcie ugody rozwodowej ma wiele zalet. Przede wszystkim pozwala na szybsze i mniej kosztowne zakończenie sprawy, a tym samym – na uniknięcie długiego i skomplikowanego procesu rozwodowego. Ugoda daje też małżonkom dużo większą kontrolę nad warunkami rozwodu i pozwala im na osiągnięcie kompromisu, który uwzględnia ich indywidualne potrzeby i oczekiwania, a także sytuację dzieci.

W Polsce mediację rozwodową może prowadzić osoba, która posiada odpowiednie kwalifikacje. Nie chodząc w szczegóły, najlepszym wyborem jest powierzenie mediacji praktykującemu adwokatowi od rozwodu, jakkolwiek takiemu, który posiada dodatkowe doświadczenie i wykształcenie w zakresie szeroko rozumianej psychologii człowieka.

Wkrótce na stronie pojawi się nowa zakładka “mediacja” z ofertą nowej usługi w tym zakresie. Wynika to nie tylko z dekady mojego doświadczenia wyłącznie w obszarze prawa rodzinnego, ale też z ukończenia przeze mnie w styczniu 2023 roku studiów podyplomowych na kierunku “Coaching Profesjonalny”.