Rozdzielność majątkowa – po co jest i jak uzyskać?

Zawarcie związku małżeńskiego oznacza powstanie między małżonkami ustawowej wspólności majątkowej. Oznacza to, że wszystko, co nabędą w trakcie trwania małżeństwa, będzie wspólne. Wyjątkiem jest tu sytuacja, gdy małżonkowie przed ślubem lub w jego trakcie zdecydują inaczej. Wtedy mogą zawrzeć umowę majątkową, zgodnie z którą w ich małżeństwie będzie obowiązywać rozdzielność majątkowa.

Taką umowę można zawrzeć przed ślubem, wówczas określa się ją jako intercyzę lub podczas małżeństwa. Jednak aby podpisać taką umowę u notariusza, obie strony muszą być zgodne. Co jednak, gdy tak nie jest? Wówczas pozostaje droga sądowa.

Przesłanki sądowego ustanowienia rozdzielności majątkowej

Często klienci pytają mnie, kiedy można żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej między małżonkami. Odpowiedź na to pytanie jest w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Przepis (art. 52 § 1 kro) jest tyleż krótki, co ogólny: „z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej”.

Pomimo tak ogólnego określenia powodów do ustanowienia rozdzielności, mogę powiedzieć, że z mojej praktyki radcy prawnego wynika, że najczęściej dotyczą one konkretnych sytuacji. Należą do nich m.in.:

• Rażąca niegospodarność.
• Trwonienie majątku na skutek alkoholizmu lub uzależnienia od narkotyków.
• Życie jednego z małżonków ponad stan.
• Zaciąganie zobowiązań bez zgody i wiedzy drugiego małżonka.
• Osadzenie małżonka w zakładzie karnym.
• Podstawy do orzeczenia rozwodu (tylko w zakresie gospodarstwa domowego)
• Długotrwałe życie w faktycznej separacji.

O tym, jednak, czy dana sytuacja stanowi przesłankę do ustanowienia rozdzielności majątkowej, zawsze decyduje sąd orzekający. Każda sprawa jest oceniania indywidualnie. Zatem nie ma swego rodzaju szablonu, którym kieruje się sędzia orzekający. Badając sytuację stron, sąd analizuje wysokość zadłużeń, stan zdrowia małżonków oraz czy zaistniała sytuacja ma (a jeśli tak to jaki) wpływ na utrzymanie i wychowanie dzieci.

Co do zasady rozdzielność powstaje z dniem uprawomocnienia się wyroku w tej sprawie, ale w wyjątkowych wypadkach może zostać wskazana data wcześniejsza niż wytoczenie powództwa. Z mojego doświadczenia wiem, że są to szczególne przypadki, nie tak rzadkie, ale opierające się na bardzo konkretnych przesłankach przemawiających za wskazaniem konkretnej daty wstecz w czasie.

Rozdzielność powstaje także automatycznie z chwilą uprawomocnienia się rozwodu (o ile nie było rozdzielności ustanowionej wcześniej). Co istotne – tylko orzeczenie w sądzie rodzinnym pozwala „cofnąć się w czasie”, czyli uzyskać rozdzielność z datą przeszłą. U notariusza można ustanowić tylko datę obecną albo „do przodu”, czyli przyszłą.

Skutki rozdzielności majątkowej

Małżonkowie mogą w każdym czasie trwania małżeństwa złożyć pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Mogą to nawet zrobić w chwili, gdy przed sądem toczy się postępowanie o rozwód. Często moi kliencie decydują się na taki krok, gdy sprawa o rozwód ma charakter rozwojowy i zapowiada się długi proces. Wówczas najlepszym rozwiązaniem jest złożenie pozwu o ustanowienie rozdzielności majątkowej, żeby przyspieszyć temat podziału majątku.

I co ciekawe – orzeczenie rozwodu nie wstrzymuje biegu sprawy o rozdzielność z datą wsteczną. Wiadomo tylko wówczas, że najpóźniejszą datą rozdzielności jest data prawomocności wyroku rozwodowego.

Jakie skutki wywołuje orzeczenie rozdzielności majątkowej?

Po uprawomocnieniu się wyroku wspólność ustawową zastępuje ustrój rozdzielności majątkowej. Oznacza to, że od tej chwili każdy z małżonków ma swój majątek osobisty. W praktyce oznacza to, że strony mogą np. zaciągać zobowiązania, nabywać nieruchomości bez zgody drugiego z małżonków. I wszystko, co nabywają, nabywają do majątku osobistego.

Przeprowadzenie sprawy o ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd nie należy do łatwych. Zgromadzenie odpowiednich dowodów, dokumentów czy świadków naprawdę jest trudne. Tak jak wspomniałem na początku – ogólny przepis stwarza duże pole do interpretacji faktów w celu ustalenia, czym w danej sprawie jest „ważny powód”. Warto zatem skorzystać z pomocy prawnika rodzinnego.

Rozdzielność majątkowa – podsumowanie

Sprawy o ustanowienie rozdzielności majątkowej są coraz częstsze, nierzadko jako skutek długotrwałych spraw o rozwód. Zwłaszcza Warszawa jest miastem, w którym na sprawę o rozwód czeka się miesiącami, a nierzadko ponad rok! Dlatego coraz więcej klientów jest zainteresowanych unormowaniem relacji majątkowych, niezależnie od losów małżeństwa. Jednak samodzielne przeprowadzenie tego rodzaju postępowania to ogromne wyzwanie. Sprawa w sądzie oznacza konieczność stawienia się na rozprawę, udowodnienia swoich racji oraz przekonania sądu, że nasze argumenty są ważnymi powodami do orzeczenia rozdzielności.

Poza tym wytoczenie powództwa w tej sprawie w zdecydowanej większości przypadku oznacza opór drugiej strony (bo gdyby oporu nie było, wystarczyłoby pójść do notariusza). Dlatego przymusowa rozdzielność majątkowa z wyroku sądu należy do równie nieprzyjemnych sytuacji jak rozwód (nierzadko poruszane są te same drażliwe wątki, np. okoliczności towarzyszące rozstaniu). Dlatego warto na sali sądowej mieć po swojej stronie dobrego prawnika, który pomoże przejść przez postępowanie bez zbędnych komplikacji. Dzięki wsparciu doświadczonego radcy prawnego ustanowienie rozdzielności majątkowej w sądzie będzie opierać się na sprawdzonych metodach, które przynoszą przewidywalne rezultaty.